ศรีวิชัยเป็นอาณาจักรที่ครองแหลมมลายู

โดย พลาดิศัย "หมายเหตุอินโดจีน"

26 ธันวาคม 2547 19:00 น.

เมืองต่างๆ ของแหลมมลายูนั้น มีอาณาจักรศรีวิชียเป็นศูนย์กลางสำคัญของเมืองบริเวณนี้ และมีประเทศราชอยู่หลายเมือง

ในศิลาจารึกกาลาสัน พ.ศ.1322 มีความปรากฏไว้ว่า ?อาณาจักรศรีวิชัย มีประเทศราชตั้งอยู่บนฝั่งทั้งสองของแหลมมลายูหลายประเทศ คือ ปาหัง ตรังกานู กบลันตัน ตามพรลิงค์ ครหิ ลังกาสุกะ เกดะ กราตักโลลา ปับผาละ?

ชื่อประเทศราชของอาณาจักรศรีวิชัยที่ปรากฏในจารึกนั้น เป็นเมืองที่ตั้งอยู่บนดินแดนสองฝั่งทะเลของดินแดนที่เป็นแหลมมลายู มีข้อสันนิษฐานและสืบค้นชื่อเมืองในศิลาจารึกกาลาสันว่า เป็นเมืองใดในปัจจุบันได้ดังนี้:

ปาหัง น่าจะเป็นเมืองปาหัง ตรังกานู คือเมืองตรังกานู กลันตัน คือเมืองกลันตรัน ตามพรลิงค์ คือเมืองนครศรีธรรมราช ครหิ บ้างว่าคือเมืองไชยา บางแห่งว่าเมืองกระบุรี ลังกาสุเกะ อยู่ทางตอนใต้ของเมืองนครศรีธรรมราช สันนิษฐานว่าเมืองปัตตานี เกดะ หากเป็นเคดะก็คือเมืองไทรบุรี กราดักโลลาคือเมืองตักโกลา ปัจจุบันหลายถึงเมืองตรัง ไม่ใช่ตะกั่วป่า ปับผาละยังไม่ทราบเมืองใด ใครรู้ช่วยบอกให้หน่อย

อาณาจักรศรีวิชัยในสมัยนั้น ถือว่าเป็นอาณาจักรที่มีอานาจอยู่ทางด้านทะเลตอนใต้ เป็นศูนย์กลางความเจริญรุ่งเรืองทางการค้าทางทะเล โดยมีกองทัพเรือที่เข้มแข็ง

สำหรับศูนย์ของอาณาจักรนี้น่าจะอยู่ที่เมืองปาเล็มบัง ตั้งอยู่บนเกาะสุมาตรา ในประเทศอินโดนีเซีย แต่บางท่านว่า เป็นเมืองไชยา จากเหตุที่เมืองไชยา (อำเภอไชยา จังหวัดสุราษฎร์ธานี) นั้นได้มีการพบหลักฐานเป็นศิลาจารึก และพระพุทธรูปโบราณจำนวนมาก จึงทำให้นักประวัติศาสตร์ได้สันนิษฐานไว้ว่า เมืองไชยานี้น่าเป็นศูนย์กลางของอาณาจักรศรีวิชัย และพากันยกเอาการสำรวจพบพระพุทธรูปอวโลกิเตศวรนั้นสำคัญ ซึ่งพระพุทธรูปอวโลกิเตศวรนี้ พบกันมากในพื้นที่ของอินโดนีเซียและที่อื่นๆ

โดยเฉพาะ เจ้าแม่กวนอิม ที่ชาวจีนนับถือนั้น ได้มีการสร้างตามลักษณะพระพุทธรูปอวโลกิเตศวร เช่นเดียวกัน คือมีพระพุทธรูปนั่งประดิษฐานบนเครื่องยอดบนศรีษะ

ข้อความในศิลาจารึกกาลาสัน เมื่อ พ.ศ. 1322 ได้ทำให้มีข้อสันนิษฐานใหม่ว่า เมืองไชยาน่าจะเป็น เมืองหนึ่งของอาณาจักรศรีวิชัยมากกว่า และมีฐานะเป็นเมืองท่าสำคัญเช่นเดียวกับเมืองตามพรลิงค์ ที่มีฐานะเป็นเมืองประเทศราชของอาณาจักรศรีวิชัยมาก่อนเหมือนเมืองต่างๆ ที่ตั้งอยู่บนแหลมมลายู

ดังนั้นอาณาจักรศรีวิชัยจึงน่าจะมีศูนย์กลางการปกครองอาณาจักรแห่งนี้อยู่ ที่เมืองปาเล็มบัง มากกว่าเมืองไชยา หรือเมืองตามพรลิงค์ (เมืองนครศรีธรรมราช) ที่อยู่ในดินแดนสุวรรณภูมิ

อาณาจักรศรีวิชัยเป็นอาณาจักรที่เชื่อว่า น่าจะมีอำนาจที่แผ่กว้างไพศาลมากในสมัยนั้น มีอาณาเขตครอบคลุมไปถึงช่องแคบมะละกา ชวา สุมาตรา แหลมมลายู และหัวเมืองต่างๆ ที่อยู่ภาคใต้ของประเทศไทยในปัจจุบัน เป็นอาณาจักรที่มีความเจริญรุ่งเรืองทางด้านพระพุทธศาสนาอยู่ในราวพุทธ ศตวรรษที่ 13-17 และเป็นเหตุหนึ่งที่ทำให้พระพุทธศาสนาได้เดินทางเข้ามาเผยแพร่ที่เมืองไชยา และเมืองตามพรลิงค์ (เมืองนครศรีธรรมราช) ดังปรากฏหลักฐานในการสร้างพระบรมธาตุสำคัญ ที่เมืองตามพรลิงค์และเมืองไชยาขึ้น

เฉพาะพระบรมธาตุเมืองไชยานั้น มีการสร้างยอดเจดีย์เป็นรูปพรหมสี่หน้าแบบศาสนาฮินดู-พราหมณ์ด้วยหินทราย ซึ่งเหลืออยู่ยอดเดียวเป็นเจดีย์ประกอบทิศ และยังมีการสร้างพระพุทธรูปหินทรายไว้จำนวนมาก

การพบพระพุทธรูปอวโลกิเตศวร และการสร้างพระบรมธาตุไชยานั้น ทำให้เมืองไชยาเป็นสถานที่สำคัญของพระพุทธศาสนาที่เดินทางเผยแพร่เข้ามาใน ยุคนั้น ในขณะเดียวกันทั้งพระธรรมคัมภีร์ในพุทธศาสนาและศาสนาฮินดู ศาสนาพราหมณ์ ต่างได้เดินทางเข้ามาเผยแพร่เช่นเดียวกัน ทำให้เมืองไชยา และบริเวณใกล้เคียง มีโบราณสถานสำคัญอยู่ด้วย

ต่อมาต้นพุทธศตวรรษที่ 19 อาณาจักรศรีวิชียที่เจริญรุ่งเรืองในบริเวณแหลมมลายูได้เสื่อมอำนาจลง และเกิดอาณาจักรใหม่คือ อาณาจักรมัชฌาปาหิต (ชวา) ซึ่งมีอำนาจอยู่ในเกาะชวาหรืออินโดนีเซียนั้น ได้ขยายอาณาเขตกว้างใหญ่ไพศาลเข้ามาครอบครองดินแดนแถบแหลมมลายูแทนอาณาจักร ศรีวิชัย

ขณะนั้นอาณาจักรสุโขทัยได้ขยายอำนาจลงมายังเมืองไชยา เมืองตามพรลิงค์ และหัวเมืองมลายู และผูกสัมพันธ์กับพระเจ้าศรีธรรมโศกราชที่ได้แต่งตั้งให้ดูแลหัวเมืองแหลม มลายูดังกล่าว พร้อมกับส่งผู้คนจากเมืองสุโขทัยเข้าไปอยู่ทำมาหากินตามหัวเมืองดังกล่าว เป็นชาวสยามที่นับถืออิสลาม มีชื่อเรียกว่า ?สาม-สาม? คือ ชาวสยามที่นับถือศาสนาอิสลามนี้ มีเชื้อสายเป็นคนไทยและมีลูกหลานสืบเชื้อสายกันมาจนทุกวันนี้

ดังนั้นเชื้อสายจึงไม่ใช่ปัญหาที่เกิดในหัวเมืองแหลมมลายู เพราะอำนาจของอาณาจักรสุโขทัยนั้นได้มอบให้เมืองนครศรีธรรมราชหรือเมืองตาม พรลิงค์เดิม ดูแลปกครองหัวเมืองแถบนี้ อันเป็นเหตุที่ทำให้ฐานะเมืองนครศรีธรรมราชนั้นมีการจัดสถาบันอย่างเมืองที่ มีกษัตริย์ครองอาณาจักร โดยมีตราสิบสองนักษัตรดูแลพื้นที่ได้ 360 องศามาก่อนนั่นเอง